Çukur dizisinde Aliço karakterinin yaşadığı hemen hemen her şeyi hatırlama ve belleğine yerleştirme bunları anlatırken bütün ayrıntıları verme aslında bir hastalıktır. Bilimsel ismi hipertimezi olan bu hastalık normal boyutta ilerlediğinde hipertimestik sendrom olarak adlandırılır. Hipertimezi neden olur? Hipertimezi nasıl anlaşılır?

Dünya da sadece 25 kişide görülen bir nörolojik sağlık sorunu olan hipertimezinin açıklaması; yüksek oranda otobiyografik hafızaya sahip olmaktır. Aslında ilk bakışta normal olarak görülen bu durum beynin işlevselliğinin hızlı çalışmasıyla ilerleyen yaşlardan bir bomba etkisine dönüşebilir. Ülkemizde bu hastalık Çukur dizisinde Aliço karakteriyle gösterilmişti. Günümüze yakın bir tarihte hastalık olarak kabul edilen hipertimezi ilk kez 2006 yılında Bilim dergisinde geçti. Hastalık olarak kabul edilen hipertimezinin bilim insanlarına göre belirleyici iki özelliği vardır. İlkinde kişi geçmişine dair anormal bir zaman harcandığındır. İkincisi ise geçmişinde hatırlamak istediği olayları hiç silmeden yenilmiş gibi tekrarlayabilmektedir. 

HİPERTİMEZİ NEDEN OLUR?

Hipertimezi hastalığına sadece nörologlar bakmaz aynı zamanda psikologlarda bakar. Bu dala Nöropsikoloji denir. Beynin psikolojik etkilerle beraber yaşadığı durumları inceler. Bu hastalarda yaşadıkları her anı fotoğraf karesi gibi beynin hafıza alanına kaydederler. Yapılan bütün araştırmalara rağmen bu durumun nasıl yaşadığına dair kesin bir sonuca varılamamıştır. Dünya genelinde 25 kişide görüldüğünden üzerine araştırması çok yapılmıştır. Ancak sonuçlar tam olarak hipertimezinin neden yaşandığını kanıtlayamamıştır. Önceleri bu duruma iyi bakılmıştır. Çünkü kişi her tarihi bütün ayrıntısıyla anlatabiliyordu. Araştırmalar derinleştikçe uzmanlar bu hastaların saatli bir bomba olduğunu fark eder. Hastanın belleğindeki durumlar duygularıyla paralel olarak hareket eder. Kişinin geçmişte yaşadığı olumsuz bir tecrübe ise onun ilerleyen zamanda etkiliyor. Örneğin yaşadığı o kötü tecrübeye dair benzer bir durumu yeniden yaşayınca geçmiş anılarına gidip oradaki tüm yaşadığı durumları ayrıntısına kadar hatırlayıp orada kitlenebilir. Bu durum sıklaştıkça kişi yaşamsal fonksiyonlarını bile aksatabilir. Yeme içme, sosyal çevre edinme ve topluma karışma gibi durumları yapmaktan kaçınabilir. 

HİPERTİMEZİ NASIL ANLAŞILIR?

Bilinçlerinin farkına vardıkları yaştan aslında bu 1 yaşından sonraki tüm her şeyi hatırlarlar. Her şeyi hatırlamak iyi gibi görünse de kötü tecrübeler kişinin defalarca ruhunun parçalanmasına yol açar. Sigmund Freud’unda dediği gibi “kişinin yaşadığı her şeyi bilmesi ruhunu öldürür. Ruhu ölen kişi dünya da yaşayan ölüdür.” 

Bu hastalar ergenlik çağlarında aniden çocukluklarına dair her şeyi ayrıntısına kadar bildiklerini fark ederler. Bu durum başlarda normal gelir. Fakat kimsenin 1 yaşında yaşadıklarını hatırlamadığını fark edince uzmana danışırlar. Yapılan testler sonucu bu hastalığın teşhisi konulur. Kaliforniya Üniversitesi’nde yapılan araştırmada beynin ön lobları ve analitik düşünme arasında fazla bağlantı olduğundan her anı kaydedebildikleri tespit edilmiştir. Bu hastalar yaşadıkları her anı tazeymiş gibi anımsarlar. Kesin bir tedavisi yoktur. Ancak bir uzman kontrolünde olmalarında fayda var. Ani kitlenme ve süreçlerinin ciddiyetini önlemek için bu gerekli bir önlemdir.